Η πιο νοσηρή μετεξέλιξη του εθνικισμού είναι ο ρατσισμός. Το βασικό χαρακτηριστικό του ρατσισμού είναι το μίσος που μπορεί να υποδαυλίσει και να μετατραπεί σε πογκρόμ ή έστω διακρίσεις κατά κάποιας ομάδας. Η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων. Αρκεί μόνο να αναφερθεί το Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Τέκνο του εθνικισμού, στη νοσηρή του μορφή, είναι ο αποκλεισμός. Ο αποκλεισμός του «Άλλου», του «Ξένου». Ο Ιταλό φιλόσοφο Giorgio Agamben (Τζόρτζιο Αγκάμπεν), περιγράφοντας τους αποκλεισμένους, χρησιμοποιεί έναν νεολογισμό που δύσκολα μεταφράζεται στα ελληνικά: «denizen». Ο όρος προκύπτει από τη σύνθεση του «citizen» (πολίτης) και του «deny» (αρνούμαι). Πρόκειται για τους μη πολίτες. Σήμερα, στις περισσότερες χώρες υπάρχει και αυξάνεται μια συνεχώς διευρυνόμενη μάζα μόνιμα εγκατεστημένων ανθρώπων που δεν είναι ούτε πολίτες της χώρας όπου βρίσκονται, ούτε της χώρας από την οποία προήλθαν. (Giorgio Agamben, Homo sacer.Στην ελληνική έκδοση: Κυρίαρχη εξουσία και γυμνή ζωή, Εκδόσεις Scripta 2005). Στους αποκλεισμένους συγκαταλέγεται το μεγαλύτερο μέρος των μεταναστών, που δεν έχουν ενσωματωθεί στην κοινωνία της χώρας της αποδοχής τους, είτε αυτοί είναι νόμιμοι είτε παράνομοι.
Το γενικότερο θέμα της μετανάστευσης το γνωρίσαμε στην Κύπρο και από τις δυο πλευρές του. Από τις αρχές του περασμένου αιώνα και μέχρι και τη δεκαετία του ΄60 αρχικά και στη συνέχεια, πιο έντονα, στα πρώτα χρόνια μετά την τούρκικη εισβολή, η χώρα μας ήταν χώρα εξαγωγής μεταναστών για να λυθούν τα προβλήματα της ανεργίας και της οικονομικής ανέχειας που αντιμετώπιζε το νησί μας. Tώρα, η ροή έχει αλλάξει κατεύθυνση. Γίναμε εμείς, όπως και όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόπος υποδοχής μεταναστών από άλλες χώρες. Και το ερώτημα που προβάλλει είναι: Πόσο είμαστε έτοιμοι, κοινωνικά, οικονομικά και νομικά για να δεχτούμε το ρεύμα των εισαγόμενων μεταναστών;
Οι μετανάστες, συναντούν συχνά την απόρριψη, την περιθωριοποίηση, την γκετοποίηση. Αναπτύσσεται μια τάση ξενοφοβικών και ρατσιστικών συμπεριφορών έναντί τους. Τα φαινόμενα τέτοιων συμπεριφορών δεν είναι πρόσφατα. Τα επεσήμανα, ως Επίτροπος Διοικήσεως, πριν από αρκετά χρόνια. Ήταν πραγματικά ανησυχητικά τα αποτελέσματα μιας μεγάλης έρευνας που έκανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2003 ανάμεσα στους νέους στις τότε υπό ένταξη χώρες, σε σχέση με το φαινόμενο της ξενοφοβίας στην Κύπρο. Ενενήντα δύο στους εκατό Κυπρίους δεν ήταν ευτυχείς για την ύπαρξη ξένων στην Κύπρο, ενώ εβδομήντα εννέα στους εκατό δήλωσαν ότι οι ξένοι στο νησί είναι «πάρα πολλοί». (Εφημερίδα «Πολίτης», ημερ. 4.11.2003).
Τα επεισόδια στις «Φοινικούδες», που δημιούργησαν άτομα με σχεδόν μηδενική αντιπροσωπευτικότητα, έφεραν απλά στην επιφάνεια το πρόβλημα. Οι ρατσιστικές και ξενοφοβικές συμπεριφορές αρκετών Κυπρίων, μεταξύ των οποίων και βουλευτών – για ψηφοθηρικούς, προφανώς, λόγους - χρονολογούνται από πολλού. Ας μην στρουθοκαμηλίζουμε.
Δεν υποτιμώ και την άλλη όψη του προβλήματος. Τις σοβαρές κοινωνικό – οικονομικές παρενέργειές του από τη μεγάλη και ανεξέλεγκτη εισροή λαθρομεταναστών και αιτητών πολιτικού ασύλου.
Όμως, εδώ, θα πρέπει να αποδομηθούν δυο μύθοι που απηχούν τα πλατιά στρώματα του πληθυσμού. Ο πρώτος αφορά την αντίληψη ότι οι μετανάστες παίρνουν τις θέσεις εργασίας των κυπρίων εργατών. Αυτή η θέση δεν είναι πειστική γιατί πρώτον οι μετανάστες, κυρίως στον αγροτικό και οικογενειακό τομέα, κάνουν εργασίες που οι ντόπιοι αρνούνται πια να κάνουν. Δεύτερον, η φτηνή εργασία που οι μετανάστες προσφέρουν ενισχύει κλάδους που δεν θα ήταν αλλιώς ανταγωνιστικοί. Ένας δεύτερος μύθος σχετικά με τη μετανάστευση έχει να κάνει με τη διασύνδεση της εγκληματικότητας με τους μετανάστες. Το ότι για μερικές κατηγορίες παραβάσεων ο μεταναστευτικός πληθυσμός έχει μεγαλύτερα ποσοστά εγκληματικότητας από τον εγχώριο, αυτό οφείλεται λιγότερο στη μετανάστευση και περισσότερο στο ότι οι μετανάστες αποτελούν το φτωχότερο και πιο περιθωριοποιημένο κομμάτι της κοινωνίας μας Σε όλες τις δυτικές κοινωνίες η φτώχεια και η περιθωριοποίηση συνδέονται άμεσα με την παραβατικότητα/ εγκληματικότητα, ανεξάρτητα αν αυτοί που ζουν στο περιθώριο είναι μετανάστες ή όχι.
Το πρόβλημα της αντιμετώπισης των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι τεράστιο. Πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντιμετωπίσει τα σαράντα εκατομμύρια μεταναστών που είναι κατεσπαρμένα στις χώρες της; Πώς θα βολευτεί αυτό το «δια - έθνος», όπως το αποκαλεί ο Καθηγητής Αντώνης Λιάκος, με πληθυσμό ισοδύναμο μιας μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας, ανάμεσα στους 27 εταίρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης; (Αντώνης Λιάκος, Οι δυο όψεις της εξέγερσης στη Γαλλία, στο «Βήμα» των Αθηνών, ημερ. 20.11.2005). Λογικό τέρμα είναι η απονομή της ιθαγένειας σε κάποιους. Όποια και αν είναι η ειδικότερη ρύθμιση του θέματος, το αποτέλεσμα θα είναι, σε κάποιο βαθμό, η πολυπολιτισμική σύνθεση των ευρωπαϊκών χωρών και των ευρωπαϊκών λαών.
(Ο Φιλελεύθερος, 14.11.2010)